هفته نامه مثلث در شماره اخیر خود، مصاحبه ای با دکتر جلیلی داشته که تیتر این مصاحبه را باید شاه جمله دکتر جلیلی در این مصاحبه دانست.

 هفته نامه مثلث در شماره اخیر خود، مصاحبه ای با دکتر جلیلی داشته که تیتر این مصاحبه را باید شاه جمله دکتر جلیلی در این مصاحبه دانست. در این مصاحبه، دکتر جلیلی در توضیح مقوله “دولت در سایه” که مدت هاست به آن می پردازد می گوید: «دولت سایه یک تشکیلات نیست، یک گفتمان است.» به نظر می رسد این عبارت، نیاز به توضیح دارد. زیرا اگر توضیح داده نشود، این ایده مترقی نه تنها متوقف می شود بلکه خود تبدیل به یک مشکل دیگر در راه ساخت و بهترسازی امور کشور می شود.

اینکه دولت سایه یک تشکیلات نیست یعنی از همین ابتدا، آنهایی که برای رسیدن به قدرت در دولت کیسه دوخته اند، این فکر خود را کنار گذاشته و بداند دولت در سایه مدنظر دکتر جلیلی، پله ای برای جبران نبودن در دولت و قدرت نیست. البته این به معنای لازم نبودن تشکیلات نیست. بلکه این به معنای اولویت نداشتن تشکیلات بر گفتمان است. به عبارت دیگر، تا وقتی دولت سایه در گام اول تبدیل به نرم افزار جامعه نشود، تشکیلاتی که فقط بخواهد نام آنرا یدک بکشد، مترسکی بیش نیست.

اما دولت سایه در قالب یک گفتمان یعنی چه؟ خوب است برای توضیح این مفهوم، از یک مثال ساده استفاده کنیم. خیلی از ما با افرادی مواجه هستیم که تا دلتان بخواهد تحلیل و نظر دارند. کلی از بایدها و نبایدها می گویند. اینکه اگر در فلان جا بودم، بهمان کار را می کردم. شاید پر بیراه نباشد اگر بگوییم خیلی از افرادی که امروز در سمت های مختلف پست دارند هم روزگاری که پشت صندلی امروزشان ننشسته بودند، همین حال و روز را داشتند.

اما همین افراد، وقتی به قدرت می رسند یا وقتی برای یک پست مدیریتی و اجرایی انتخاب می شوند، می بینید باز همان مسیر سابق را طی می کنند. چرا؟ چون پیش از رسیدن به آن قدرت اجرایی و مدیریتی، نه از نظر نرم افزاری آماده هستند و برای وضعیت جدید فکری نو دارند، و نه از نظر تشکیلاتی و نیروی انسانی، شناختی نسبت به نیروهایی که می توانند با او هم مسیر باشند دارند. لذا فقط شاهد جابجا شدن آدم ها هستیم و تغییری در عمل مشاهده نمی شود.

حال وقتی گفته می شود دولت در سایه یعنی تک تک افرادی که دارای ظرفیت خدمت رسانی به مملکت هستند، فارق از اینکه در قدرت و دولت هستند یا نه، اولا جایگاه خود و حوزه ای که می تواند در آن خدمت رسانی کند را بشناسند و ثانیا، برای خدمت رسانی به مردم از هر نظر آماده باشند. این آمادگی باعث می شود وقتی به مدیریت می رسند، دیگر معطل کارهای مقدماتی نباشند. و وقتی هم در قدرت نیستند، ظرفیت نرم افزاری و انسانی خود را از راه های غیردولتی برای منفعت رسانی به مردم بکار ببندند.

در نتیجه، به نظر می رسد با این ترجمه از دولت در سایه، چاره ای جز اولویت گفتمانی شدن آن پیش از تشکیلات پیدا کردن نداریم. چه اینکه اگر این ایده، حقیقتا به یک گفتمان غالب در جامعه تبدیل شود، نیاز چندانی به تشکیلات و ایجاد ساختارهایی که می تواند فسادخیز شوند، نباشد. در انتها نیز ذکر این نکته لازم است که دولت سایه، هیچگاه نباید در مقام یک نهاد موازی یا مخل کار قدرت رسمی و دولت مستقر عمل کند. همچنین دولت در سایه نباید تبدیل به بستری برای ظهور پدرخوانده ها شود. دولت سایه اگر کمک کار دولت مستقر نباشد، هیچ کاربرد دیگری ندارد.